Ахборот маълумотномалари

2024 йил учун Ўзбекистон Республикасида ер усти сувларининг ифлосланиш ҳолати

тўғрисида маълумот

Ер усти сувларининг ҳолатини кузатиш 59 та объект, 86 та пункт, 108 та кузатиш нуқтасида амалга оширилди.

883 та намуна олинди ва таҳлил қилинди, Атроф-муҳит мониторинги давлат дастурига (АММДД) мувофиқ туз таркиби, озуқа моддалари, устувор рўйхатдаги ифлослантирувчи моддалар ва ўзига хос ифлослантирувчи компонентларни аниқлаш мақсадида кимёвий таҳлил ўтказилди. Йил давомида Ўзгидромет лабораториялари томонидан 43 ингредиент бўйича 37969та аниқлаш ўтказилди.

Тошкент шаҳри ва Тошкент вилоятининг сув оқимлари 2024 йил охирида энг катта антропоген юкни кўтаришда давом этмоқда.

Салар канали:

- Тошкент шаҳридан қуйида жойлашган кузатиш нуқтасида нитритли азот, аммонийли азот, мис, фенол ва озуқа моддалари (БПК5 бўйича) рухсат этилган меъёрдан ошиб кетган. Ҳисобот даврида май ойининг учинчи ўн кунлигида 1 та нитритли азот билан юқори ифлосланиш ҳолати қайд этилган. Кислород танқислиги кузатилди. Бошқа компонентларнинг таркиби ўтган йилга нисбатан сезиларли даражада ўзгармади. СИИ бўйича сув сифати V  синфга тўғри келди — ифлос сув;

- сув оқимининг ифлосланган қисми Янгийўл шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасидир. Ҳисобот даврида октабр ойининг учинчи ўн кунлигида нитритли азот билан юқори ифлосланиш 1 та ҳолати қайд этилди. Ўтган йилнинг ҳисобот даврига нисбатан аммонийли азот, нитритли азот, фенол, нефть маҳсулотлари, мис бирикмалари ва сульфатлар концентрацияси рухсат этилган қийматдан ошиб кетган. Кислород танқислиги кузатилди. Бошқа компонентларнинг таркиби ўтган йилга нисбатан сезиларли даражада ўзгармади. СИИ бўйича сув сифати V синфга тўғри келди — ифлос сув.

Қорасув канали:

- ҳисобот даврида фенол, нефть маҳсулотлари, нитритли азот, хром IV, сульфатлар, минераллашув ва аммонийли азот миқдори РЭМ даражасидан ошмади. Мис бирикмалари учун ортиқча концентрациялар қайд этилган. Сув оқимининг кислород режими қониқарли бўлди, эриган кислород концентрацияси деярли ўзгармади ва бир хил даражада қолди. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сувлар.

Бўзсув канали:

2024 йилда нефть маҳсулотлари, хром IV ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмади. Фенол, нитритли азот, аммонийли азот, мис бирикмалари ва сульфатларнинг ортиқча миқдори кузатилди. Сув оқимининг кислород режими қониқарли бўлди, эриган кислород концентрацияси деярли ўзгармади ва бир хил даражада қолди. СИИ бўйича сув сифати IV синф — ифлосланган сувга тўғри келди.

Чирчиқ дарёси:

-Чирчиқ шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нефть маҳсулотлари, хром VI, сульфатлар, аммонийли азот ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмаган ва ўтган йил даражасида сақланиб қолган. Нитритли азот ва мис бўйича ошиш кузатилди. Сув оқимининг кислород режими қониқарли бўлди, эриган кислород концентрацияси деярли ўзгармади ва бир хил даражада қолди. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сувлар;

-ЎзҚТЖМ қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нефть маҳсулотлари, хром VI , сульфатлар, аммонийли азот ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмаган. Мис ва нитритли азот бўйича ошиш кузатилди. Сув оқимининг кислород режими қониқарли бўлди, эриган кислород концентрацияси деярли ўзгармади ва бир хил даражада қолди. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сувлар;

- Тошкент шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нефть маҳсулотлари, хром VI, аммонийли азот, сульфатлар ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмади ва амалда ўтган йил даражасида сақланиб қолди. Нитритли азот ва мис бўйича ошиш қайд этилган. Сув оқимининг кислород режими қониқарли бўлди, эриган кислород концентрацияси деярли ўзгармади ва бир хил даражада қолди. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сувлар;

- Новомикайловка қишлоғидаги кузатиш нуқтасида нефть маҳсулотлари, хром VI, сульфатлар, аммонийли азот ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмади ва ўтган йил даражасида қолди. Фенол, мис ва нитритли азот бўйича ошиш кузатилди. Сув оқимининг кислород режими қониқарли бўлди, эриган кислород концентрацияси деярли ўзгармади ва бир хил даражада қолди. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сувлар;

- Чиноз шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида нефть маҳсулотлари, хром VI, аммонийли азот ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмаган ва ўтган йил даражасида сақланиб қолган. Фенол, сульфатлар, мис, озуқа моддалари (БПК5) ва нитритли азот бўйича ошиш кузатилди. Сув оқимининг кислород режими қониқарли бўлди, эриган кислород концентрацияси деярли ўзгармади ва бир хил даражада қолди. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сувлар. Бошқа назорат қилинадиган аралашмалар бўйича ошиш холатлари аниқланмади.

Тошкент вилоятининг сув оқимлари: Сирдарё дарёси, Оҳангарон дарёси, қишлоқ хўжалиги коллекторлари ўтган йилгидек ўртача даражада ифлосланган. СИИ бўйича сув сифати тоза ва ўртача ифлосланган сувларнинг II ва III синфларига тўғри келди.

Фарғона водийсидаги сув оқимларининг (Қўқонсой, Исфайрамсой, Марғилонсой, Жанубий Фарғона канали ва Ўрта-Қизилтепа коллектори) ифлосланиш даражаси 2023 йилнинг ҳисобот давридаги ифлосланиш даражасидан унчалик фарқ қилмайди. Фенол, мис, хром VI, минераллашув ва сульфатлар бўйича рухсат этилган концентрациядан ошиб кетиш қайд этилган. 2024 йил Фарғона водийси дарёларининг сув сифати СИИ бўйича III синф – ўртача ифлосланган сувга тўғри келди.

Амударё дарёсининг сув сифати 2023 йилнинг ҳисобот даврига нисбатан деярли ўзгармади. Термиз шаҳри ҳудудида сульфатлар ва мис бирикмаларининг рухсат этилган концентрациядан ошиб кетиши қайд этилган. Нукус шаҳри ҳудудида сульфатларнинг рухсат этилган концентрациясидан ошиб кетганлиги аниқланган. Бошқа ифлослантирувчи моддаларнинг ўртача миқдори РЭМ даражасидан паст бўлди. СИИ бўйича Термиз ва Нукус шаҳарлари кузатиш нуқталарида сув сифати III синф — ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди.

Зарафшон дарёси сувининг кимёвий таркиби  асосан, Самарқанд, Каттақўрғон, Навоий шаҳарларидаги саноат корхоналари оқава сувлари, шунингдек, қишлоқ хўжалиги ерларидан оқава сувлар билан дарёга кирувчи ифлосланишлар таъсирида ҳосил бўлади.

- Равот-Хўжа тўғони ҳудудидаги фон кесимида 2024 йил учун ер усти сувларининг ифлосланиш даражаси фон кўрсаткичларидан ошмади ва ўтган йил даражасига тўғри келди. Мис бўйича аҳамиятсиз ошиш қайд этилган. СИИ бўйича сув сифати II синфга тўғри келди — тоза сув;

- Самарқанд шаҳри кузатиш нуқталаридаги дарёларнинг ифлосланиш даражаси (Оққорадарё сув ажратгичидан юқорида) амалда ўтган йилнинг ҳисобот даври даражасида сақланиб қолди. Мис ва сульфатларнинг ортиқча миқдори қайд этилган. СИИ бўйича сув сифати II синфга тўғри келди — тоза сув;

- Сиёб коллекторидан қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нефть маҳсулотлари, нитритли азот, мис ва сульфатлар бўйича меъёридан ортиқлиги қайд этилган. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сув;

- Талигулён сув ташлагичи ён бағридан қуйида жойлашган кузатиш нуқтасида мис, нефть маҳсулотлари ва сульфатлар бўйича ошиш холатлари қайд этилган. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сув;

- Каттақўрғон шаҳри кузатиш нуқтасида фенол, нефть маҳсулотлари, мис ва сульфатлар бўйича меъёридан ортиқлиги аниқланди. СИИ бўйича сув сифати  III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сув;

- Хатирчи посёлкаси кузатиш нуқтасида нефть маҳсулотлари, мис ва сульфатлар бўйича ошиш холатлари аниқланган. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сувлар;

- Навоий шаҳридан юқори ва пастдаги кузатиш нуқталарида минераллашув, сульфатлар, нитритли азот, мис ва фенолнинг рухсат этилган концентрациясидан ошиб кетганлиги қайд этилган. Навоий шаҳри ҳудудидаги дарё сувининг сифати СИИ бўйича III синф, ўртача ифлосланган сувга тўғри келди.

Марказий Бухоро коллекторининг Бухоро шаҳридан юқоридаги  (Вобкент кўприги) ва Бухоро шаҳридан қуйидаги (Ромитан кўприги) кузатиш нуқталарида фенол, мис бирикмалари, сульфатлар ва минераллашувлар билан ифлосланиш кўрсаткичлари ошгани кузатилди. СИИ бўйича Бухоро шаҳридан юқоридаги ва қуйидаги сув сифати IV синф, ифлосланган сувга тўғри келди. Ҳисобот даврида январь-ноябрь ойлари давомида Бухоро шаҳридан юқоридаги кузатиш нуқтасида (Вобкент кўприги) ва Марказий Бухоро коллекторида (Ромитан кўприги) сульфатлар билан 11 та юқори ифлосланиш ҳолати қайд этилган. Бошқа ифлослантирувчи моддаларнинг ўртача миқдори РЭМ даражасидан паст.

Амударё ҳавзасининг энг йирик дарёлари – Сурхондарё ва Қашқадарё худди ўтган йилгидек ўртача даражада ифлосланган. СИИ бўйича сув сифати тоза ва ўртача ифлосланган сувларнинг II ва III синфларига тўғри келди.

СИИ бўйича сув ифлосланиши мезонлари ва сув сифати яхшиланиши (ёмонлашиши) мезонлари