2024 йил 1-ярим йиллиги учун Ўзбекистон Республикасида ер усти сувларининг ифлосланиш ҳолати
тўғрисида маълумот
Ер усти сувлари ҳолатини кузатиш 59 та объект, 86 та пункт, 109 та кузатиш нуқтасида амалга оширилди.
407 та намуна танлаб олинди ва таҳлил қилинди, туз таркиби, биоген моддалари, ифлослантирувчи моддаларнинг устувор рўйхати ва устувор ифлослантирувчи компонентларни аниқлаш учун кимёвий таҳлил ўтказилди. Биринчи ярим йилликда Ўзгидромет лабораторияларида 43 та ингредиент бўйича 17501 та аниқлаш ўтказилди.
Тошкент шаҳри ва Тошкент вилояти сув оқимлари 2024 йилнинг 1-ярим йиллигида энг катта антропоген юкни кўтаришда давом этмоқда.
Салар канали:
- Тошкент шаҳридан қуйида жойлашган кузатиш нуқтасида фенол, нитритли азот, аммонийли азот, мис ҳамда органик ва биоген моддаларнинг (БПК5 бўйича) рухсат этилган миқдордан ошиб кетганлиги қайд этилган. Ҳисобот даврида май ойининг учинчи ўн кунлигида нитритли азот билан 1 та ҳолат юқори ифлосланиш (ЮИ) қайд этилган. 2024 йил 1-ярим йиллигида сув оқимининг кислород режими қониқарли бўлди. СИИ — 4,61, V синф — ифлос сув;
- сув оқимининг ифлосланган қисми Янгийўл шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасидир. Фенол, нитритли азот, органик ва биоген моддалар (БПК5 асосида) бўйича рухсат этилган концентрациядан ошиб кетиши қайд этилди. 2024 йил 1-ярим йиллигида сув оқимининг кислород режими қониқарли. СИИ — 3.46, IV синф — ифлосланган сув.
Қорасув канали:
- ҳисобот даврида фенол, хром VI, сульфатлар, минераллашув ва аммоний азот миқдори РЭМ даражасидан ошмади. Нефть маҳсулотлари, нитритли азот ва мис бирикмалари бўйича ортиқча концентрациялар қайд этилди. Сув оқимининг кислород режими қониқарли. СИИ — 1,16, III синф — ўртача ифлосланган сув.
Бўзсув канали:
- нефть маҳсулотлари, хром VI ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмади ва 2023 йилнинг 1-ярим йиллиги даражасида қолди. Фенол, нитритли азот, мис бирикмалари, сульфатлар ва аммоний азотнинг ортиқча миқдори кузатилди. Сув оқимининг кислород режими қониқарли. СИИ — 1,83, III синф — ўртача ифлосланган сув.
Чирчиқ дарёси:
- Чирчиқ шаҳридан қуйида жойлашган кузатиш нуқтасида нитритли азот ва мис бирикмаларининг меъёридан ортиқлиги кузатилди. Ҳисобот даврида апрель ойида нитритли азот билан 1 та ҳолат юқори ифлосланиш (ЮИ) қайд этилган. Сув оқимининг кислород режими қониқарли. СИИ — 1,23, III синф — ўртача ифлосланган сув;
- ЎзКТЖМ қуйидаги кузатиш нуқтасида мис бўйича ортиш ҳолати кузатилди. Сув оқимининг кислород режими қониқарли. СИИ — 0,81, II синф — тоза сув;
- Тошкент шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида нитритли азот ва миснинг ортиш ҳолатлари қайд этилган. Сув оқимининг кислород режими қониқарли, эриган кислород концентрацияси деярли ўзгармади ва ўтган йилнинг ҳисобот даври даражасида сақланиб қолди. СИИ — 1,28, III синф — ўртача ифлосланган сув;
- Новомикайловка қишлоғи кузатиш нуқтасида мис, хром VI ва нитритли азотининг меъёридан ортиқлиги кузатилди. Сув оқимининг кислород режими қониқарли. СИИ — 1,36, III синф — ўртача ифлосланган сув;
- Чиноз шаҳридан қуйида жойлашган кузатиш нуқтасида сульфатлар, мис, аммонийли азот, органик ва биоген моддалар (БПК5 бўйича) меъёридан ортиқлиги кузатилди. Сув оқимининг кислород режими қониқарли. СИИ — 1,53, III синф — ўртача ифлосланган сув. Бошқа назорат қилинадиган аралашмалар бўйича ортиш ҳолатлари аниқланмади.
Тошкент вилоятининг сув оқимлари: Сирдарё дарёси, Оҳангарон дарёси, қишлоқ хўжалиги коллекторлари ўтган йилгидек ўртача даражада ифлосланган. СИИ бўйича сув сифати ўртача ифлосланган сувларнинг III синфига тўғри келди.
Фарғона водийсидаги сув оқимларининг (Қўқонсой, Исфайрамсой, Марғилонсой, Жанубий Фарғона канали ва Ўрта Қизилтепа коллектори) ифлосланиш даражаси 2023 йилнинг ҳисобот давридаги ифлосланиш даражасидан унчалик фарқ қилмайди. Рухсат этилган максимал концентрациялардан ошиб кетиш ҳолатлари фенол, мис, хром VI, минераллашув ва сульфатлар бўйича қайд этилган. Фарғона водийси дарёларининг 2024 йил 1-ярим йиллигида СИИ бўйича сув сифати III синф – ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди.
Амударёнинг сув сифати 2023 йилнинг биринчи ярмига нисбатан деярли ўзгармади. Термиз шаҳри кузатиш нуқтасида сульфатлар ва мис бирикмаларининг рухсат этилган концентрациядан ошиб кетиши қайд этилган. Нукус шаҳри кузатиш нуқтасида минераллашув ва мис бирикмаларининг рухсат этилган концентрациясидан ошиб кетганлиги аниқланган. СИИ бўйича Термиз шаҳридаги кузатиш нуқтасида сув сифати III синф даражасига тўғри келди — ўртача ифлосланган сув, Нукус шаҳридаги кузатиш нуқтасида II синф — тоза сувга тўғри келди.
Зарафшон дарёси сувининг кимёвий таркиби асосан, Самарқанд, Каттақўрғон, Навоий шаҳарларидаги саноат корхоналари оқава сувлари, шунингдек, қишлоқ хўжалиги ерларидан оқава сувлар билан дарёга кирувчи ифлосланишлар таъсирида ҳосил бўлади.
- Равот-Хўжа тўғони ҳудудидаги фон қисмидаги сувнинг ифлосланиш даражаси 2024 йилнинг 1-ярим йиллигида фон кўрсаткичларидан ошмади ва 2023 йилнинг 1-ярим йиллиги даражасига тўғри келди. Фенол ва мис бўйича бироз ортиш ҳолатлари қайд этилган. СИИ — 0,85, II синф — тоза сув;
- Самарқанд шаҳрида (Оққорадарё сув бўлгичининг юқори оқимида) мис ва нитритли азотининг меъёридан ортиқлиги қайд этилган. СИИ - II синф— тоза сув;
— Сиёб коллекторидан қуйида, фенол, нефть маҳсулотлари, нитритли азот ва мис бўйича ортиш ҳолатлари қайд этилди. Ҳисобот даврининг март ойида ва май ойида нитритли азот билан 2 та ҳолат юқори ифлосланиш (ЮИ) қайд этилган. СИИ бўйича сув сифати IV синф — ифлосланган сувга тўғри келди;
- Толигулён сув ташламасининг қуйида миснинг ортиши қайд этилган. СИИ бўйича сув сифати II синфга, тоза сувга тўғри келди;
- Каттақўрғон шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нитритли азот ва миснинг меъёридан ортиқлиги аниқланган. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди — ўртача ифлосланган сувлар;
- Хатирчи қишлоғидаги кузатиш нуқтасида нитритли азот ва миснинг меъёридан ортиқлиги қайд этилган. СИИ бўйича сув сифати II синфга тўғри келди — тоза сув;
- Навоий вилоятида минераллашув, мис, сульфатлар, нитритли азот ва фенолнинг рухсат этилган концентрациясидан ошиб кетганлиги қайд этилди. Навоий шаҳридаги кузатиш нуқтасида дарё сувининг сифати СИИ бўйича III синф, ўртача ифлосланган сувга тўғри келди.
Марказий Бухоро коллекторида фенол, сульфатлар ва минераллашув бўйича Бухоро шаҳри (Вобкент кўприги) юқорисида ва Бухоро шаҳридан қуйида (Ромитан кўприги) кузатиш нуқталарида ифлосланиш даражаси ошганлиги қайд этилган. СИИ бўйича Бухоро шаҳри юқорисидаги ва қуйидаги сувнинг сифати IV синф — ифлосланган сувга тўғри келди. Ҳисобот даврида Марказий Бухоро коллекторида Бухоро шаҳри (Вобкент кўприги) юқорисидаги кузатиш нуқтасида 2 та сульфатлар билан юқори ифлосланиш (январь, февраль) ва Бухоро шаҳридан қуйида (Ромитан кўприги) 2 та сульфатлар билан юқори ифлосланиш (январь, февраль) ҳолатлари қайд этилган.
Амударё ҳавзасининг энг йирик дарёлари – Сурхондарё ва Қашқадарё ўтган йилгидек ўртача даражада ифлосланган. СИИ бўйича сувнинг сифати III синф ўртача ифлосланган сувга тўғри келди, Қашқадарё дарёси Варганза ва Чироқчи қишлоқларидан ташқари, бу ерда сув сифати II синф тоза сув синфига тўғри келди.