2022 йилда Ўзбекистон Республикасида ер усти сувларининг ифлосланиш ҳолати тўғрисида маълумот
Тошкент шаҳри ва Тошкент вилоятининг сув оқимлари 2022 йилда ҳамон энг катта антропоген оғирлик даражасида турибди.
Салар канали:
- Тошкент шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида нитритли азот, аммонийли азот, мис, фенол, нефт маҳсулотлари ва сульфатларнинг ортиши кузатилди. Олти валентли хром бирикмаларининг мавжудлиги РЭМ даражасидан паст бўлди. Каналнинг кислород режими қониқарли бўлиб, ўтган йил даражасига мос бўлди. Бошқа таркибий қисмларнинг миқдори ўтган йилга нисбатан сезиларли даражада ўзгармади. Ҳисобот даврида нитрит билан ифлосланишнинг 3 та ҳолати қайд этилди: январь ойининг биринчи ўн кунлиги, сентябрь ойининг учинчи ўн кунлиги, октябрь ойининг биринчи ўн кунлиги. СИИ - 3,45, IVсинф - ифлосланган сув;
- сув оқимининг ифлосланган қисми Янгийўлл шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтаси ҳисобланади. Ҳисобот даврида нитрит билан ифлосланишнинг 5 та ҳолати қайд этилди: январь ойининг биринчи ўн кунлиги, май ойининг иккинчи ўн кунлиги, сентябрнинг учинчи ўн кунлиги, октябрь ойининг биринчи ўн кунлиги, ноябрь ойининг иккинчи ўн кунлиги. Нитритли азот, аммонийли азот, фенол, нефт маҳсулотлари, мис бирикмалари ва сульфатлар учун рухсат этилган меъёрларнинг ошиб кетиши қайд этилди. 2022 йил учун сув оқимининг кислород режими қониқарли бўлиб, эриган кислород концентрацияси деярли ўзгармади ва 2021 йил даражасида қолди. Бошқа компонентларнинг таркиби ўтган йилга нисбатан сезиларли даражада ўзгармади. СИИ - 3,6, IVсинф - ифлосланган сув.
Қорасув канали:
- ҳисобот даврида минерализация, сульфатлар, хром IV, нитритли азот, феноллар ва аммоний азот миқдори, шунингдек, 2021 йил учун РЭМ даражасидан ошмади. Нефт маҳсулотлари ва мис бирикмаларида ортиқча концентрациялар қайд этилган. Каналнинг кислород режими қониқарли. СИИ - 1,1, III синф - ўртача ифлосланган сув.
Бўзсув канали:
- минерализация ва аммонийли азот миқдори РЭМ даражасидан ошмади ва 2021 йил даражасида қолди. Фенол, нитритли азот, мис бирикмалари, хром IV, сульфатлар ва нефт маҳсулотларининг ортиши кузатилди. Каналнинг кислород режими қониқарли. СИИ - 2,9, IV синф - ифлосланган сув.
Чирчиқ дарёси:
- Чирчиқ шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида нефт маҳсулотлари, хром IV, сульфатлар, аммонийли азот ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмаган ва ўтган йил даражасида сақланиб қолган. Фенол, нитритли азот ва миснинг ортиши кузатилди. Дарёнинг кислород режими қониқарли. СИИ - 1,5, III синф - ўртача ифлосланган сув;
- ЎзКТЖМ қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нефт маҳсулотлари, хром IV, сульфатлар ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмаган ва ўтган йил даражасида сақланиб қолган. Мис, нитритли азотининг ортиши кузатилди. Дарёнинг кислород режими қониқарли. СИИ – 2.2, III синф - ўртача ифлосланган сув;
- Тошкент шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида нефт маҳсулотлари, хром IV, аммонийли азот ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмаган ва ўтган йил даражасида сақланиб қолган. Фенол, нитритли азот, мис ва сульфатларнинг ортиши қайд этилган. 2022 йил учун сув оқимининг кислород режими қониқарли бўлиб, эриган кислород концентрацияси деярли ўзгармади ва 2021 йил даражасида қолди. СИИ – 1.9, III синф - ўртача ифлосланган сув;
- Новомиҳайловка қишлоғининг кузатиш нуқтасида нефт маҳсулотлари, хром IV, аммонийли азот ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмади ва ўтган йил даражасида қолди. Фенол, мис, сульфатлар, нитритли азотнинг ортиши кузатилди. Дарёнинг кислород режими қониқарли. СИИ – 1.98, III синф - ўртача ифлосланган сув;
- Чиноз шаҳридан пастда жойлашган кузатиш нуқтасида нефт маҳсулотлари, хром IV, аммонийли азот ва минераллашув миқдори РЭМ даражасидан ошмаган ва ўтган йил даражасида сақланиб қолган. Фенол, сульфатлар, мис ва нитритли азотнинг ортиш ҳолатлари кузатилди. Дарёнинг кислород режими қониқарли. СИИ – 2.3, III синф - ўртача ифлосланган сув. Бошқа назорат қилинадиган аралашмалар учун ортиш аниқланмади.
Тошкент вилоятининг сув оқимлари: Сирдарё дарёси, Оҳангарон дарёси, қишлоқ хўжалиги коллекторлари ўтган йилгидек ўртача даражада ифлосланган. СИИ бўйича сув сифати тоза ва ўртача ифлосланган сувларнинг II ва III синфларига тўғри келди, қуйидагилардан ташқари:
- Шўрўзак коллектори, нефт маҳсулотлари, нитрит азот, хром IV ва аммонийли азот миқдори РЭМ даражасидан ошмаган ва ўтган йил даражасида сақланиб қолган. Фенол, мис, сулфатлар ва минераллашув даражасининг ортиши қайд этилган. Ҳисобот даврида апрель ва сентябрь ойларида 2 та юқори сульфат билан ифлосланиш ҳолатлари қайд этилган. Каналнинг кислород режими қониқарли. СИИ - 2,52, IV синф - ифлосланган сув;
- ГПК-С коллектори, нефт маҳсулотлари, нитрит азот, хром IV ва аммонийли азот миқдори РЭМ даражасидан ошмади ва ўтган йил даражасида қолди. Фенол, мис, минераллашув ва сульфатларнинг ортиши қайд этилган. Ҳисобот даврида сентябрь ойида 1 та юқори сульфат билан ифлосланиш ҳолати қайд этилган. Каналнинг кислород режими қониқарли. СИИ – 2.6, IV синф - ифлосланган сув.
Фарғона водийси сув оқимларининг (Қўқонсой, Исфайрамсой, Марғилонсой, Жанубий Фарғона канали ва Ўрта Қизилтепа коллектори) ифлосланиш даражаси 2021 йилнинг ҳисобот давридаги ифлосланиш даражасидан унчалик фарқ қилмайди. Нитрит азот, фенол, мис, хром IV, минераллашув ва сульфатлар учун ортиқча концентрациялар қайд этилган. Фарғона водийси дарёларининг сув сифати 2022-йил учун СИИ бўйича III синф – ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди, Ўрта Қизилтепа коллектори бундан мустасно, унинг сув сифати IV синф – ифлосланган сувларга тўғри келади.
Амударё сувининг сифати 2021 йилнинг ҳисобот даври билан солиштирганда, асосан, ўзгармади. Термиз шаҳри кузатиш нуқтасида фенол, сульфат ва мис бирикмаларининг рухсат этилган меъёрдан ошиб кетиши қайд этилди. Нукус шаҳри кузатиш нуқтасида сульфатлар ва мис бирикмаларининг рухсат этилган меъёрдан ошиб кетганлиги қайд этилди. Бошқа ифлослантирувчи моддаларнинг ўртача миқдори РЭМ даражасидан паст. СИИ қиймати бўйича Термиз ва Нукус кузатиш нуқталарида сув сифати III синф - ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди.
Зарафшон дарёси сувининг кимёвий таркиби асосан, Самарқанд, Каттақўрғон, Навоий шаҳарлари саноат корхоналари оқава сувлари, шунингдек, қишлоқ хўжалиги томорқаларидан оқава сувлар билан дарёга оқиб келувчи ифлослантирувчилар таъсирида ҳосил бўлади.
- Равот-Хўжа тўғони ҳудудидаги фон кузатиш нуқтаси сувнинг ифлосланиш даражаси 2022-йил учун фон кўрсаткичларидан ошмади ва ўтган йил даражасига мос келди. Мис бўйича унча катта бўлмаган ортиш қайд этилган. СИИ - 1,2, III синф - ўртача ифлосланган сув;
- Каттақўрғон шаҳри ва Хатирчи қишлоғи кузатиш нуқталарида фон қийматларидан ошмади. Нефт маҳсулотлари, мис ва сульфатлар бўйича унча катта бўлмаган ортиш қайд этилди. СИИ бўйича сув сифати III синфга тўғри келди - ўртача ифлосланган сувлар;
- Самарқанд шаҳрининг кузатиш нуқталаридаги дарё ифлосланиш даражаси (Оққорадарё сув бўлгичидан юқорида) таркибидаги фенол, нефт маҳсулотлари, нитритли азот, хром VI, аммонийли азот ва минераллашув миқдори бўйича РЭМ даражасидан ошмаган ва ўтган йилги даражада сақланиб қолган. Мис ва сульфатлар бўйича ортиш қайд қайд этилган. СИИ бўйича сув сифати III синф - ўртача ифлосланган сувла га тўғри келди;
- Сиёб коллекторидан қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нефт маҳсулотлари, нитритли азот, мис ва сульфатлар бўйича ортиш холатлари қайд этилган. СИИ бўйича сув сифати III синф - ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди;
- Таллигулёнсой ташламаси ён бағридан қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нефт маҳсулотлари, нитритли азот, мис ва сульфатлар бўйича ортиш холатлари қайд этилган. СИИ бўйича сув сифати III синф - ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди;
- Навоий шаҳри ҳудудидага дарё суви энг ифлосланган. Рухсат этилган меъёрлардан ортиш: минераллашув, мис, сульфатлар ва феноллар бўйича қайд этилган. Навоий шаҳри ҳудудидаги дарё сувининг сифати СИИ бўйича III синф - ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди.
Марказий Бухоро коллекторининг Бухоро шаҳридан юқоридаги кузатиш нуқтасида (Вобкент кўприги) ва Бухоро шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида (Ромитан кўприги): фенол, нитритли азот, мис бирикмалари, сульфатлар ва минераллашув бўйича ифлосланиш даражаси ортиши қайд этилган. СИИ қиймати бўйича Бухоро шаҳрининг юқори ва қуйидаги сув сифати ифлосланган сувларнинг IV синфига тўғри келди. Ҳисобот даврида Бухоро шаҳрининг юқори оқимидаги кузатиш нуқтасидаги (Вобкент кўприги) Марказий Бухоро коллекторида январь-сентябрь ва ноябрь ойларида 10 та сульфатлар билан юқори даражада ифлосланиш ҳолатлари қайд этилди. Бухоро шаҳридан (Ромитан кўприги) қуйидаги кузатиш нуқтасида январь-сентябрь ва ноябрь ойларида сульфатлар билан юқори даражада ифлосланишнинг 10 та ҳолати қайд этилган. Бошқа ифлослантирувчи моддаларнинг ўртача миқдори РЭМ даражасидан паст бўлди.
Амударё ҳавзасининг энг йирик дарёлари – Сурхондарё ва Қашқадарё ўтган йилгидек ўртача даражада ифлосланган. СИИ бўйича сув сифати III синф- ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди. Фенол, нитрит азот, мис, хром VI, сульфатлар бўйича рухсат этилган меъёрдан ортиш ҳолатлари қайд этилган.