2023 йил 1-ярим йиллиги Ўзбекистон Республикасида ер усти сувларининг ифлосланиш ҳолати тўғрисида маълумот
Ер усти сувларининг ҳолатини кузатиш 59 та объект, 86 та пункт, 108 та кузатиш нуқтасида амалга оширилди.
515 та намуналар олинди ва таҳлил қилинди, туз таркиби, биоген моддалар, ифлослантирувчи моддаларнинг устувор рўйхат ва ўзига хос ифлослантирувчи компонентларни аниқлаш мақсадида кимёвий таҳлил ўтказилди. 1-ярим йилликда Ўзгидромет лабораторияларида 43 та таркибий қисм бўйича 22145 та намуналар бажарилди.
Тошкент шаҳри ва Тошкент вилоятидаги сув оқимлари 2023-йил 1-чорагида ҳамон энг катта антропоген юкни кўтармоқда.
Салар канали:
- Тошкент шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нефт маҳсулотлари, нитритли азот, аммонийли азот, мис бўйича меъёрдан ортиш ҳолатлари қайд этилган. Ҳисобот даврида нитрит билан ифлосланишнинг 2 та ҳолати қайд этилди-апрел ойининг биринчи ва иккинчи ўн кунлиги. 2023- йилнинг 1—ярим йиллиги учун каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ– IV синф-ифлосланган сув.
- сув оқимининг ифлосланган қисми Янгийўл шаҳридан қуйидаги кузатув нуқтаси ҳисобланади. Ҳисобот даври учун нитрит билан ифлосланишнинг 2 та ҳолати қайд этилди-апрел ойининг биринчи ва иккинчи ўн кунлиги. Фенол, нитритли азот, аммонийли азот, мис бирикмалари ва сулфатлар бўйича концентрацияларнинг рухсат этилган максимал меъёрдан ортиш ҳолатлари қайд этилди. 2023 йилнинг 1-ярим йиллиги учун каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ– IV синф-ифлосланган сув.
Қорасув канали:
- ҳисобот даврида нефт маҳсулотлари, нитритли ва аммонийли азот, минераллашув, шунингдек, 2022 йилнинг 1-ярим йиллигида РЭМ даражасидан ошмади. Фенол, хром VI, сулфатлар ва мис бўйича концентрацияларининг ортиши қайд этилган. Каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ–III синф - ўртача ифлосланган сув.
Бўзсув канали:
- нефт маҳсулотлари, хром VI, аммоний азот ва минераллашув таркиби РЭМ даражасидан ошмади ва 2022 йилнинг 1-ярим йиллиги даражасида сақланиб қолди. Фенол, нитрит азот, мис бирикмалари ва сулфатлар бўйича ортиш ҳолатлари кузатилди. Ҳисобот даврида май ойида 1та юқори нитрит билан ифлосланиш ҳолати кузатилди. Каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ- IV синф-ифлосланган сув.
Чирчиқ дарёси:
-Чирчиқ шаҳридан қуйида кузатиш нуқтасида фенол ва мис бирикмалари бўйича ортиш ҳолатлари кузатилди. Каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ III синф-ўртача ифлосланган сув;
-ЎзКТЖМ қуйида кузатиш нуқтасида фенол ва мис ва нитритли азот бўйича ортиш ҳолатлари кузатилди. Каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ III синф-ўртача ифлосланган сув;
-Тошкент шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида нитритли азот, мис ва сулфатларнинг ортиш ҳолатлари кузатилди. Каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ III синф-ўртача ифлосланган сув;
-Новомикайловка аҳоли пунктининг кузатиш нуқтасида фенол, мис, сулфатлар, нитритли азот бўйича ортиш ҳолатлари кузатилди. Каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ III синф-ўртача ифлосланган сув;
- Чиноз шаҳридан қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, сулфатлар, мис, нитритли азот бўйича ортиш ҳолатлари кузатилди. Каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ III синф-ўртача ифлосланган сув. Бошқа назорат қилинадиган аралашмалар учун ортиш ҳолатлари аниқланмади.
Тошкент вилоятининг сув оқимлари: Сирдарё дарёси, Оҳангарон дарёси, қишлоқ хўжалиги коллекторлари ўтган йилнинг ҳисобот давридагидек ўртача даражада ифлосланган. Сув сифати тоза ва ўртача ифлосланган сувларнинг II ва III синфларига тўғри келди:
- Шўрўзак коллекторида, фенол, мис, сулфатлар ва минераллашув бўйича ортиш ҳолатлари кузатилди. Ҳисобот даврида май ойида сулфатлар билан юқори ифлосланишнинг 1та ҳолати кузатилди. Каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ- IV синф-ифлосланган сув;
- ГПК-С коллекторида, фенол, нефт маҳсулотлари, мис, сулфатлар ва минераллашув бўйича ортиш ҳолатлари кузатилди. Ҳисобот даврида май ойида сулфатлар билан юқори ифлосланишнинг 1та ҳолати кузатилди. Каналнинг кислород таркиби қониқарли. СИИ- IV синф-ифлосланган сув.
Фарғона водийси сув оқимларининг (Қўқонсой, Исфайрамсой, Марғилонсой, Жанубий Фарғона канали ва Ўрта Қизилтепа коллектори) ифлосланиш даражаси 2022 йил ҳисобот давридаги ифлосланиш даражасидан унчалик фарқ қилмайди. Нитритли азот, фенол, мис, хром VI, минераллашув ва сулфатлар бўйича концентрацияларни ортиши қайд этилди. Фарғона водийси дарёларининг сув сифати 2023 йил 1 – ярим йиллиги СИИ бўйича III- синф – ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди, сув сифати IV синфга ифлосланган сувлар тўғри келади, Ўрта Қизилтепа коллектори бундан мустасно.
Амударёнинг сув сифати 2022 йилнинг 1-ярим йиллиги нисбатан ўзгармади. Термиз шаҳрида фенол, нефт маҳсулотлари, сулфатлар ва мис бирикмалари бўйича рухсат этилган максимал концентрациядан ошиб кетиш аниқланган. Нукус шаҳрида фенол, нитритли азот, нефт маҳсулотлари, сулфатлар, минераллашув ва мис бирикмалари бўйича рухсат этилган максимал концентрациядан ошиб кетиш аниқланган. Термиз ва Нукусда сув сифати III- синф – ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди.
Зарафшон дарёсининг кимёвий таркиби асосан Самарқанд, Каттақўрғон, Навоий шаҳарлари саноат корхоналари оқава сувлари, шунингдек, қишлоқ хўжалиги томорқаларидан оқава сувлар билан дарёга кирувчи ифлосланишлар таъсирида ҳосил бўлади.
- Ровот-Хўжа тўғони ҳудудидаги фон кузатиш нуқтасидаги сувнинг ифлосланиш даражаси 2023-йилнинг 1-ярим йиллигида фон кўрсаткичларидан ошмади ва ўтган йилнинг ҳисобот даври даражасига тўғри келди. Фенол, мис бўйича аҳамиятсиз ортиш қайд этилди. СИИ - III-синф - ўртача ифлосланган сув;
- Каттақўрғон шаҳри ва Хатирчи посёлкасида ифлосланиш фон кўрсаткичларидан ошмади. Нефт маҳсулотлари, нитритли азот, мис ва сулфатлар бўйича меъёрдан ортиш ҳолатлари кузатилди. СИИ бўйича сув сифати III-синф – ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди;
- Самарқанд шаҳри кузатиш нуқтасида (Оққорадарё сув ажратгичининг юқори оқимида) мис, нефт маҳсулотлари, нитритли азот ва сулфатлар бўйича ортиш ҳолатлари кузатилди. СИИ бўйича сув сифати III- синфга тўғри келди - ўртача ифлосланган сувлар;
- Сиёб коллекторидан қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нефт маҳсулотлари, нитритли азот, мис ва сулфатлар бўйича ортиш ҳолатлари қайд этилди. СИИ бўйича сув сифати IV –синф- ифлосланган сувларга тўғри келди;
- Толлигулёнсой сув ташлагичидан қуйидаги кузатиш нуқтасида фенол, нефт маҳсулотлари, нитритли азот, мис ва сулфатлар бўйича ортиш ҳолатлари қайд этилди. СИИ бўйича сув сифати III- синфга тўғри келди - ўртача ифлосланган сувлар;
- Навоий шаҳри худудидаги дарёда минераллашув, мис, сулфатлар, нитритли азот ва фенол бўйича ортиш ҳолатлари қайд этилди. Навоий шаҳри ҳудудидаги дарё сувининг сифати СИИ бўйича III- синф, ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди.
Марказий Бухоро коллектори Бухоро шаҳри (Вобкент кўприги) устидаги ва Бухоро шаҳридан (Ромитан кўприги) қуйидаги кузатиш нуқталарида: фенол, мис бирикмалари, сулфатлар, минераллашув бўйича ифлосданиш даражаси ошган. СИИ қиймати бўйича Бухоро шаҳридан юқорида ва қуйида сув сифати ифлосланган сувларнинг IV синфига тўғри келди. Ҳисобот даврида Марказий Бухоро коллекторида Бухоро шаҳрининг юқори оқимидаги (Вобкент кўприги) 4 та (январ, феврал, апрел, май) ва Бухоро шаҳрининг қуйи оқимидаги (Ромитан кўприги) кузатиш нуқтасида
4 та (январ, феврал, апрел, май) сулфатлар билан юқори даражада ифлосланиш ҳолатлари қайд этилди.
Амударё ҳавзасининг энг йирик дарёлари – Сурхондарё ва Қашқадарё ўтган йилгидек ўртача даражада ифлосланган. СИИ бўйича сув сифати III-синф, ўртача ифлосланган сувларга тўғри келди. Қашқадарё дарёси Варганза қишлоғидан ташқари, бу ерда сув сифати II-синф тоза сувларга тўғри келди. Ортиш ҳолатлари фенол, нефт маҳсулотлари, мис, хром VI, сулфатлар ва минераллашув бўйича қайд этилди.